Zdrowie psychiczne naszych dzieci
Szczęśliwie większość dzieci i młodzieży cieszy się dobrym zdrowiem fizycznym i psychicznym. O wiele łatwiej, nam dorosłym, dostrzec problem ze zdrowiem fizycznym naszego dziecka. Zupełnie inaczej sprawa się ma, gdy problemy zdrowotne dotyczą zdrowia psychicznego dziecka. Zaburzenie psychiczne, choroba psychiczna występująca u dziecka, może wywoływać w nas nieprzyjemne uczucia i emocje, m.in.: niepokój, złość, smutek, lęk przed oceną najbliższych oraz środowiska.

O czym zatem powinniśmy wiedzieć?

• jakie objawy mogą wskazywać na mogące pojawić się zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży
• dlaczego warto dbać o zdrowie psychiczne naszych dzieci

Głównym założeniem realizowanego przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy projektu jest wsparcie rodzin w zakresie występujących trudności psychicznych u dzieci oraz młodzieży w wieku dorastania. Porusza tematy związane z zaburzeniami występującymi u dzieci i młodzieży, przekazuje praktyczne wskazówki dla rodziców, po czym można poznać, że dziecko i rodzina potrzebują specjalistycznej pomocy w zakresie zdrowia psychicznego, jak sobie radzić z zaburzeniami u dziecka w życiu codziennym i gdzie szukać wsparcia.

Działania w projekcie mają na celu zwrócenie uwagi na znaczenie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz istotnego wpływu funkcjonowania rodziny w tym zakresie. Posłużą przekazaniu niezbędnej wiedzy w zakresie prawidłowego wychowywania dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi lub innymi zaburzeniami zdrowia psychicznego oraz wspieraniu prawidłowych postaw rodzicielskich.

W ramach projektu można bezpłatnie skorzystać z oferty:
• konsultacji indywidualnych i wsparcia specjalistów:
– psychiatry dziecięcego (czerwiec – grudzień 2017 r.)
– terapeuty rodzinnego (czerwiec – grudzień 2017 r.)
– psychologa pracującego z dziećmi (wrzesień – listopad 2017 r.)
– terapeuty uzależnień (wrzesień – listopad 2017 r.)
• spotkań edukacyjnych dla rodziców na terenie świdnickich placówek oświatowych: żłobków, przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów (czerwiec – październik 2017 r.)
• grupowych warsztatów psychoedukacyjnych dla rodziców dzieci przedszkolnych, szkolnych i gimnazjalnych (wrzesień – listopad 2017 r.)

Kontakt w sprawie projektu: e-mail: pomoc@mops.swidnica.pl, tel. 74/854-90-52 lub 59

Okres realizacji: czerwiec – grudzień 2017 r.

Gmina Miasto Świdnica uzyskała dofinansowanie projektu w kwocie 34.090 zł Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu „Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi” – edycja 2017 r.

---

---

---

Jak dbać o zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży? cz. II

---

Zdrowie psychiczne dziecka jest tak samo ważne, jak jego samopoczucie fizyczne. To, w jaki sposób budujesz więź z dzieckiem, decyduje o jego przywiązaniu i funkcjonowaniu w relacjach interpersonalnych.

Jako rodzic masz znaczący wpływ na budowanie prawidłowej relacji z dzieckiem oraz na stan jego zdrowia psychicznego. Zwróć uwagę, jak okazujesz dziecku miłość, czułość i zainteresowanie. Czy wiesz, że wzmacniasz swoje dziecko, jeśli szczerze troszczysz się o jego dobro, kiedy rozumiesz i akceptujesz, że Twoje dziecko może odczuwać lęk. Zachęcaj dziecko do rozmowy o swoich uczuciach, problemach. Wspólnie starajcie się je rozwiązać, nawet jeśli to dla Was trudne. Spędzajcie razem czas, realizując Wasze pasje i zainteresowania. Ważne, abyś podążał za potrzebami swoich dzieci, adekwatnie do ich wieku i rozwoju, będąc przy tym dostępnym rodzicem. Unikaj ostrej i niekonsekwentnej dyscypliny, szukaj rozwiązań w trudnych sytuacjach. Spędź trochę czasu indywidualnie z każdym z Twoich dzieci. To może być dla Was piękny moment w życiu. Nie wplątuj dzieci w Twoje konflikty, kłótnie z partnerem, żoną. Twoje dziecko ma prawo kochać drugiego rodzica, nawet jeśli Ty przestajesz. Jeśli czujesz, że potrzebujesz wsparcia, bo nie jesteś w stanie pomóc własnemu dziecku skorzystaj z pomocy.

 

Dobre nawyki i mądra miłość sprawdzają się w życiu. Obserwuj dziecko uważnie, zauważ, czego się obawia, co sprawia mu radość i zadowolenie, autentycznie naucz się wsłuchiwać w to, co mówi do Ciebie Twoje dziecko. Dziecko, tak samo, jak ja czy Ty, ma potrzebę bycia wyjątkowym dla bliskiej osoby. Dla dziecka ważne są rodzicielskie gesty, takie jak: pocałunek na dobranoc, radosny uśmiech rodzica na jego widok, otarcie łez w trudnym momencie, zwłaszcza, gdy przeżywa trudne emocje, takie jak gniew czy złość. Dziecko potrzebuje poczucia bezpieczeństwa i pewności, że rodzice go nie opuszczą bez względu na okoliczności. Doceniaj i nagradzaj nie tyle osiągnięcia, co przede wszystkim starania, zaangażowanie i wysiłek, jakie dziecko wkłada w zadanie. Twoja pochwała, to wzmocnienie młodego człowieka, która sprawia, że dziecko jest otwarte na nowe doświadczenia, budując przy tym poczucie pewności siebie. Pozwalaj dziecku na eksplorowanie świata, zdobywanie wymarzonych doświadczeń, adekwatnie do jego rozwoju, towarzysząc mu, a nie ograniczając. Pamiętaj, że jesteś wzorem do naśladowania dla własnego dziecka. To przede wszystkim Ty przekazujesz dziecku system wartości (np. odpowiedzialność, uczciwość, szczerość, miłość, szacunek wobec innych). Dzieci prędzej czy później i tak zauważą rozdźwięk pomiędzy tym, co mówisz, a tym, co robisz. Ucz dziecko odpowiedzialnego wykonywania własnych obowiązków. To ważne, aby każdy z domowników wykonywał obowiązki domowe, dostosowane do swoich możliwości. Pokaż dziecku, że praca, nauka, to również ciekawe doświadczenie. Być może dzięki temu doświadczeniu Twoje dziecko odkryje swoją pasję w życiu. Ustal jasne i bezpieczne zasady. Bądź konsekwentny i elastyczny przy ich egzekwowaniu. Niekonsekwencja czasem bywa rzeczą ludzką, a elastyczność jest ważna dla zdrowia psychicznego. Pozwalaj, aby dziecko ponosiło konsekwencje swoich zachowań w sposób mądry.

W ramach projektu „Wsparcie rodziców dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwoju i zdrowia psychicznego”. realizowanego przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy, na który Gmina Miasto Świdnica uzyskała dofinansowanie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu „Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi” – edycja 2017 r., od czerwca do grudnia 2017r., możesz bezpłatnie skorzystać z oferty:

• bezpłatnych konsultacji indywidualnych i wsparcia specjalistów:

– psychiatry dziecięcego

– terapeuty rodzinnego

– psychologa pracującego z dziećmi

– terapeuty uzależnień

• spotkań edukacyjnych dla rodziców w żłobkach, przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach

• grupowych warsztatów psychoedukacyjnych dla rodziców dzieci przedszkolnych, szkolnych i gimnazjalnych.

Szczegółowe informacje na stronie:

http://www.mops.swidnica.pl/

e-mail: pomoc@mops.swidnica.pl

tel. 74/854-90-52 lub 59

Projekt jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach programu Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej „Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi” – edycja 2017

---

Kiedy prosić o pomoc specjalistę? Pomoc dziecku, u którego występują problemy ze zdrowiem psychicznym zawsze zaczyna się od słuchania. Kiedy dziecko czuje, że jest w pełni akceptowane, nie oceniane, zaczyna nam ufać i chce mówić o swoich trudnościach i przeżyciach. Bądź gotowy na to, by wysłuchać swojego dziecka. Kiedy dziecko przestaje mówić, nie zmuszaj go do rozmowy na siłę. W rozmowie z dzieckiem unikaj krytyki, nie wytykaj błędów oraz słabych stron młodego człowieka. Staraj się zorientować, czego dziecko tak naprawdę potrzebuje. Dziecko, tak jak każdy z nas, czasem chce być samo, innym razem potrzebuje osób bliskich wokół siebie. Pamiętaj także o sobie, my jako rodzice mamy prawo prosić o wsparcie, kiedy tego potrzebujemy. Jeśli Twoje dziecko korzysta z pomocy specjalisty, nie zapominaj, że to właśnie Ty i najbliższe otoczenie odgrywacie znaczącą rolę w procesie odzyskiwania równowagi dziecka. Ważne, aby dziecko wiedziało, że troszczysz się o jego dobro i że w każdej sytuacji może liczyć na Twoje wsparcie.

Zadbaj o spokojną, życzliwą atmosferę w rodzinie. Jeśli w domu występują konflikty, skorzystaj z pomocy terapeuty rodzinnego, by je rozwiązać. Pamiętaj, że dziecko na każdym etapie potrzebuje regularnego snu i zdrowego jedzenia. Zachęcaj je do aktywności fizycznej i do zajęć, które sprawiają mu radość. Jeśli dziecko samookalecza się, zadbaj o bezpieczną przestrzeń wokół niego.

Czasem dziecko może nie przyznać się do tego, że potrzebuje pomocy. Jeśli jednak uważasz, że jego sytuacja jest poważna, bezzwłocznie staraj się o pomoc. Czasem taka interwencja jest konieczna, nawet jeśli oznacza nadużycie zaufania wobec młodego człowieka.

Zwykle to rodzice i osoby z najbliższego otoczenia dziecka zauważają niepokojące zmiany w zachowaniu młodego człowieka. Czasem tłumaczymy te zmiany różnymi czynnikami zewnętrznymi oczekując, że trudności same miną. Jeśli jednak stan emocjonalny dziecka budzi w Tobie wątpliwości, najlepszym rozwiązaniem będzie konsultacja z fachowcem. Nie krępuj się prosić o pomoc. Jeśli Twoje dziecko ma problemy ze zdrowiem psychicznym, wczesna pomoc dziecku daje optymalne korzyści. Jeśli nie jesteś pewien, czy dobrze rozumiesz zachowanie dziecka, umów się na wizytę jako pierwszy. Specjalista zaproponuje wsparcie, terapię lub poradnictwo, dostosowane do potrzeb Twojego dziecka.

Zwykle na trudności psychiczne dziecka składa się więcej niż jedna przyczyna. Może to być:

• żałoba, choroba, uraz, obciążenie genetyczne
• utrata kogoś, lub czegoś ważnego dla dziecka, np. rozwód rodziców
• przemoc, znęcanie się nad dzieckiem lub jego rodziną
• nowa sytuacja dotycząca dziecka, np. zmiana miejsca zamieszkania
• wyobcowanie w środowisku przedszkolnym, szkolnym, np. nękanie, wyśmiewanie się
• trudności/konflikty występujące w rodzinie dziecka
• nieprawidłowe wzorce rodzinne
• używanie środków psychoaktywnych: alkoholu, narkotyków, dopalaczy
• przeżycie traumatycznego wydarzenia, np. wypadek samochodowy
• doświadczanie silnego stresu, np. w domu, w szkole

Niepokojące sygnały w zakresie zdrowia psychicznego u dzieci i młodzieży, których nie należy bagatelizować to:

• wycofanie się z życia w rodzinie
• niezdolność do życia w zgodzie z rówieśnikami
• znaczące pogorszenie w nauce szkolnej, bądź wycofanie się z życia szkolnego
• znaczące przybranie na wadze lub jej utrata
• zmiany w dotychczasowej rutynie snu lub jedzenia
• bojaźliwość
• brak energii i motywacji
• poirytowanie, niepokój, wewnętrzne rozbicie
• trudności z koncentracją
• nadmierne nieposłuszeństwo lub agresja
• bardzo częsty płacz
• rzadsze spotykanie się z przyjaciółmi lub ich unikanie
• poczucie beznadziejności, braku wartości, brak poczucia sensu
• niechęć do chodzenia do szkoły i brania udziału w codziennych zajęciach
• nadużywanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych
• uzależnienie od komputera, telefonu (ucieczka w świat wirtualny)

Jeśli u Twojego dziecka od kilku tygodni występują opisane objawy, warto abyś skonsultował to ze specjalistą.

W ramach projektu „Wsparcie rodziców dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwoju i zdrowia psychicznego” realizowanego przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy, na który Gmina Miasto Świdnica uzyskała dofinansowanie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu „Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi” – edycja 2017 r., rodzice i dzieci z trudnościami w zakresie zdrowia psychicznego mogą uzyskać nieodpłatne wsparcie w formie oddziaływań grupowych i konsultacji indywidualnych.

---

Jak pomóc dzieciom na początku roku szkolnego?

---

Rok szkolny rozpoczął się już na dobre. Niestety większość dzieci nie przestawiło się jeszcze z trybu wakacyjnego w tryb obowiązków szkolnych. Zdarzają się dzieci, które stosunkowo szybko orientują się, że wakacje się skończyły i pojawiły się nowe obowiązki związane ze szkołą, jednak w większości takie „przeprogramowanie” zajmuje uczniom nieco więcej czasu. Z reguły pierwszym tygodniom szkoły towarzyszą problemy z koncentracją i skupieniem uwagi, co prowadzi do przemęczenia, rozdrażnienia czy wręcz niechęci do nauki u dzieci. Mamy wrażenie, że czas wykonania prostego zadania domowego przedłuża się w nieskończoność, wiedza nie wchodzi do głowy a dziecko traci zapał i chęci.

Wraz z rozpoczęciem roku szkolnego wiele dzieci przeżywa też stres związany z asymilacją w szkole. Nowa sytuacja w jakiej się znajdą, nowi koledzy i koleżanki, nowi nauczyciele, nowe otoczenie – to wszystko sprawia, że u dziecka mogą pojawić się trudności w komunikacji z otoczeniem i stanie się ono bardziej zamknięte w sobie. Dziecko może nie być w stanie nawiązać i utrzymać relacji z rówieśnikami z bardzo wielu powodów, np. dlatego, że jest zbyt nieśmiałe, by zainicjować kontakt, ma niskie poczucie własnej wartości, nie potrafi odnaleźć się w innym niż dom rodzinny środowisku lub nie miało kontaktu z innymi dziećmi przez zbyt długi czas.

Dla tych, którzy wracają do znanego środowiska powrót do szkoły też może być trudny. Jest to przecież nadzieja i szansa. Coś nowego. Spotkanie z kolegami, nowa wiedza, poznawanie świata, nowe przyjaźnie i przeżycia. Ale za tym co ekscytujące idzie też napięcie. „Jak to będzie?”, „Czy w tym roku dam sobie radę?”, „Czy inni będą mnie lubić?”, „A co z matematyką (polskim, fizyką, angielskim…), z której szło mi nie najlepiej?”, „Czy Adam (Zosia, Anka, Piotrek…) będzie się ze mnie śmiać?”. To są najprostsze z długiej listy pytań, które zadaje sobie dziecko wracające do szkoły. Dodajmy jeszcze do tego egzaminy, kartkówki, klasówki, ciągłe bycie ocenianym (jak to w szkole…) przez nauczycieli i kolegów, radzenie sobie wśród rówieśników, no i mamy stres gotowy. Nie oszukujmy się, szkoła jest dla dzieci o tyleż dobrym miejscem do rozwoju i poznawania siebie wśród innych ludzi, co wyzwaniem i źródłem obaw.

To naturalne, że nawet dziecko „dobrze sobie radzące” przeżywa stres przy powrocie do szkoły. Dzieci, które mają różnego rodzaju trudności denerwują się jeszcze bardziej. Nasze dzieci będą nas o tym informować, choć zazwyczaj nie będzie się to działo wprost. Nie zawsze będą rozumiały skąd u nich to napięcie. Często bardziej będą je odreagowywać niż o nim mówić. To my, dorośli, mamy za zadanie zrozumieć co nasze dziecko nam „mówi” przez swoje zachowanie. W takich sytuacjach dzieci stają się czasem bardziej pobudzone, są drażliwe, mogą mieć więcej zachowań, które wiele osób nazywa „niegrzecznymi” – a my nazwiemy je „rozładowującymi napięcie”. Mogą stać się bardziej kłótliwe, płaczliwe, smutne. Może być im trudno sobie znaleźć miejsce. A czasem wręcz przeciwnie będą się odsuwać, „zamykać w sobie”, będą bardziej markotne. Zachęcam do czujności rodziców wszystkich uczniów i przedszkolaków. Jeżeli wasze dziecko zachowuje się jakoś inaczej pod koniec wakacji, lub na początku roku szkolnego, może to się łączyć z powrotem do szkoły.

Jak zatem pomóc dziecku odnaleźć się w nowej sytuacji szkolnej?

1. Rozmawiaj o przeżyciach dziecka. Warto usiąść z dzieckiem i zapytać, jak się czuje w szkole. Nie wszystkie dzieci będą chciały rozmawiać, ale warto wtedy pokazać im, że mogą przeżywać sprzeczne emocje, że to trudne wyzwanie wrócić do szkoły lub rozpocząć nową. Można powiedzieć coś w stylu: „No wiesz wyobrażam sobie, że to z jednej strony fajnie spotkać się z kolegami, zobaczyć co u nich słychać, ale z drugiej można się trochę bać tych klasówek i pytania w szkole…” lub „ Z jednej strony pójście do nowej szkoły może być fajne; nowi ludzie, nowa szansa na przyjaźnie, dowiadujesz się nowych rzeczy. Ale z drugiej dużo wyzwań, można bać się jak to będzie, czy koledzy i nauczyciele nas polubią…”. Nie bójmy się, takie komentarze nie tylko są otwierające dla dzieci, pozwalają im zastanowić się nad swoimi uczuciami, lepiej zrozumieć siebie.

 2. Rozmawiaj o silnych stronach dziecka. Warto wspólnie z dzieckiem zastanowić się, jakie jego cechy i zasoby mogą się mu przydać w szkole: „Wiesz co, myślę, że masz wiele fajnych cech i umiesz wiele rzeczy, które przydadzą ci się w szkole, np. jesteś bardzo serdeczny i łatwo nawiązujesz kontakt z innymi…, jak myślisz co jeszcze ci może pomóc?”. Takie skupienie na mocnych stronach sprawi, że dziecko przestanie się skupiać tylko na trudnościach, a zacznie myśleć, co może mu pomóc sobie poradzić. Dajemy mu tarcze przed lękiem i pokazujemy, że jest w nim wiele fajnych zasobów. Możecie nawet zrobić listę mocnych cech, którą przypnie sobie na tablicy, lub włoży do teczki – będzie mogło do niej wracać. Zachęćcie pociechę do wspólnego wymyślania tych zasobów. Jeżeli ma trudność możecie zacząć jako pierwsi. Uważajcie jednak, żeby to co wymyślicie było prawdziwe – jeżeli wymyślicie cechę, której wasze dziecko nie ma, a wy podaliście ją, aby go „pocieszyć” dziecko może pomyśleć „mama/tata mówi tak, żeby mi nie było przykro. Tak naprawdę wcale tego nie umiem”. Dlatego najlepiej poprzeć swój pomysł przykładami w stylu: „Pamiętam, jak ostatnio podzieliłeś się cukierkami z Marysią, choć bardzo sam chciałeś je zjeść. Myślę, że to było bardzo koleżeńskie”.

3. Rozmawiaj o obawach dziecka. Strach znany jest mniej straszny, a rozmowa o tym, czego się obawiamy zmniejsza napięcie. Temat ten można zacząć w różny sposób, np. „Jak się idzie do szkoły można martwić się różnymi sprawami, jak myślisz co może być trudne dla ciebie?”. Otworzy to rozmowę, dzięki której my lepiej zrozumiemy nasze dziecko, a ono poczuje nasze wsparcie.

 4. Rozmawiaj o tym, co fajnego może się przytrafić w szkole. Nie zapominajmy, że oprócz tego, czym dziecko się martwi, w szkole może wydarzyć się wiele fajnych rzeczy. Zachowajmy równowagę i porozmawiajmy też o nadziejach i planach pociechy: „Jak myślisz, co będzie w tej szkole fajne…”, „A gdyby spełniły się twoje marzenia co do tego, jak w tej szkole/w tym roku miałoby być, to co by miało się wydarzyć…” itp.

5. Zadbaj o potrzeby fizyczne dziecka. Na pewność siebie i dobre samopoczucie wpływa też zadbanie o potrzeby. Wyspane, najedzone i spokojnie wychodzące do szkoły dziecko ma większą szansę na to, że będzie pewniejsze siebie i lepiej poradzi sobie z napięciem. Tak więc:

• Zadbaj, żeby dziecko było wyspane. Wtedy lepiej myśli i działa.
• Zadbaj, żeby zjadło śniadanie. To da mu energie na zmagania z dniem, pozwoli skupić się na wyzwaniach, nie na głodzie.
• Zadbaj o odpowiednią ilość czasu przed wyjściem z domu. To ważny moment, w jaki sposób zaczynamy dzień. Wybieganie z domu na ostatnią chwilę – w pośpiechu – sprawia, że już od początku towarzyszy nam napięcie.

6. Wprowadzaj dobre zwyczaje. Powtarzalność czynności, rytuały dnia codziennego, dają dziecku poczucie bezpieczeństwa. Może być to np. pakowanie tornistra w przeddzień, wspólne sprawdzanie planu lekcji na dzień następny i omawianie co będzie potrzebne, wspólne śniadanie itp.

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy realizuje projekt „Wsparcie rodziców dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwoju i zdrowia psychicznego”, w ramach którego rodzice i dzieci z trudnościami emocjonalnymi, zaburzeniami w zakresie zdrowia psychicznego mogą uzyskać nieodpłatne wsparcie w formie oddziaływań grupowych i konsultacji indywidualnych.Informacje o projekcie można uzyskać w Dziale Pomocy Specjalistycznej Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Świdnicy, ul. Franciszkańska 7 (pok. 17), tel. 74 854-90-52 wew. 21 lub 23, www.mops.swidnica.pl

Projekt jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach programu „Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi” – edycja 2017

---

Lęk jest naturalnym stanem emocjonalnym, który ostrzega przed potencjalnym niebezpieczeństwem i mobilizuje do poradzenia sobie z tą sytuacją. W przeciągu życia prawie każda osoba doświadczyła nasilonego lęku, trudnych do opanowania, rozchwianych emocji, czy też przedłużającego się smutku i obniżonego nastroju. Codzienne troski i niepokoje są czymś naturalnym i można w  sposób efektywny radzić sobie z nimi. Jeśli jednak lęki stają się intensywne, paraliżujące, a smutek wszechogarniający i  nieprzerwany okresami lepszego nastroju, możemy mieć do czynienia z zaburzeniami lękowymi bądź afektywnymi.

Jakie postacie zaburzeń lękowych spotyka się u dzieci i młodzieży?

W okresie dzieciństwa i dojrzewania występują następujące postacie zaburzeń lękowych:

• lęk separacyjny– jest prawidłowym zjawiskiem u dzieci do 3. roku życia, a potem stopniowo zanika do 5. roku życia. Dziecko odczuwa nadmierny lęk, gdy spodziewa się rozłąki z opiekunem (najczęściej matką), w trakcie okresu rozłąki lub nawet gdy tylko sobie taką rozłąkę wyobraża. Na próby separacji reaguje oporem, płaczem, czasem zgłasza dolegliwości somatyczne (np. bóle brzucha), „dzięki” którym ostatecznie nie dochodzi do rozłąki. Dziecko odmawia wychodzenia z domu bez opiekuna, nie chce wychodzić samo do szkoły  na podwórko, do kolegów; nie wyjeżdża samo na kolonie. Dzieci cierpiące na lęk separacyjny często również nie chcą spać same, lecz z opiekunem.

• zaburzenie lękowe uogólnione– definiowany jest w sytuacjach kiedy dziecko nadmiernie zamartwia się mniej lub bardziej spodziewanymi wydarzeniami: „i co to będzie, gdy np. dostanę jedynkę ze sprawdzianu…. Wyobraża sobie tylko negatywne scenariusze dla spodziewanych sytuacji. Często szuka pociechy i zapewnień, że jego obawy się nie sprawdzą, ale nie uspokaja się, gdy je usłyszy. Odczuwa lęk, któremu towarzyszą: niepokój, nerwowość, rozdrażnienie. Dziecko łatwo się męczy, odczuwa zwiększone napięcie mięśniowe, ma trudności z koncentracją i problemy ze snem.

• fobie– lęk dziecka skupia się wokół konkretnego przedmiotu, postaci lub sytuacji np.  zwierząt, owadów, zjawisk atmosferycznych (wiatr, burza), ciemności, hałasów, wysokości itp. W obecności tych bodźców lub gdy dziecko spodziewa się kontaktu z nimi, odczuwa nieracjonalny i nadmierny strach, który może nawet przyjąć postać napadu paniki. Młodsze dzieci mogą reagować na obiekt fobii płaczem, wybuchem złości, zamieraniem w bezruchu lub przywieraniem do opiekuna. W okresie wczesnodziecięcym lęki przed różnymi obiektami mieszczą się w ramach prawidłowego rozwoju. Dwulatek może bać się na przykład hałasu, trzylatek – psów, czterolatek – ciemności, ale w miarę dorastania te lęki ustępują. O zaburzeniu lękowym w postaci fobii mówimy zatem wtedy, gdy przeżywany przez dziecko strach przed danym obiektem nie jest zgodny z jego fazą rozwojową (na przykład gdy hałasu boi się dziesięciolatek).

• zespół lęku społecznego– fobia społeczna- dziecko cierpiące na fobię społeczną przeżywa nasilony lęk w obecności nieznajomych osób i unika ich. W sytuacjach społecznych (w szkole, na spotkaniu klasowym, na podwórku wśród innych dzieci) dziecko jest zakłopotane, ciągle zamartwia się jak postrzegają go inni i co sobie o nim pomyślą. Jest bardzo skupione na tym, żeby zachować się poprawnie. Obawia się ośmieszenia i upokorzenia, stale wyobraża sobie siebie w takich właśnie okolicznościach. Podczas rozmowy nie podtrzymuje kontaktu wzrokowego, mówi niewiele i cicho albo w ogóle unika rozmów z innymi, pozostaje „na uboczu”. 
  Unikanie sytuacji społecznych prowadzi do znacznych problemów z codziennym funkcjonowaniem. Wycofanie ze środowiska rówieśniczego znacznie zaburza jego rozwój psychospołeczny.

• zespół lęku napadowego– tzw. atak paniki- zaburzenie charakteryzuje się nawracającymi napadami paniki. Lęk ten jest on  nagły, bardzo silny z towarzyszącymi objawami somatycznymi (np. duszność, kołatania serca). W trakcie ataku paniki dziecko ma poczucie całkowitej utraty kontroli nad sobą lub że „zaraz umrze”, co jeszcze bardziej wzmaga jego przerażenie. Napad paniki może pojawić się „znikąd” lub może wywołać go konkretny czynnik. Jeśli atak wystąpił bez określonej przyczyny, dziecko zazwyczaj boi się jego nawrotu i ten lęk paradoksalnie może wywołać kolejny napad paniki.

• mutyzm wybiórczy–  jest to postać fobii społecznej, w której lęk przed ludźmi przejawia się odmową komunikacji słownej (milczeniem), mimo że mowa dziecka i jej rozumienie są prawidłowo rozwinięte. Wówczas dziecko nie odzywa się do obcych osób (czyli nie będących członkami rodziny ani bliskimi przyjaciółmi).
  Podczas rozmowy, czy raczej prób jej nawiązania, dziecko unika kontaktu wzrokowego, nie okazuje emocji mimiką twarzy, gdy się uśmiecha, to zwykle z zaciśniętymi ustami. W domu zaś lub innym dobrze znanym środowisku  dziecko jest swobodne, czasem wręcz nadmiernie ruchliwe, chętnie i bez problemu rozmawia z bliskimi.

• Lęk związany z  reakcją na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne. Bywa,  iż stres związany z trudną lub traumatyczną sytuacją, w której dziecko się znalazło, znacznie przekracza jego możliwości radzenia sobie. Może być to na przykład: śmierć bliskiej mu osoby, przeżywany rozwód, rozstanie. Reakcja na ciężki stres może być natychmiastowa i objawiać się między innymi oszołomieniem, gwałtownymi reakcjami lękowymi, trudnością w zrozumieniu tego co się dzieje. Zdarza się jednak tak, że konsekwencje przeżycia trudnej sytuacji dziecko odczuwa później, a objawy stresu rozwijają się w sposób utajony. Mamy do czynienia wtedy z zaburzeniem stresowym pourazowym, dla którego znamienna jest obecność we śnie i na jawie powracających, niekontrolowanych wspomnień wydarzenia trudnego, ataków paniki, poczucia zagrożenia oraz trudności w codziennej adaptacji.

Przyczyny zaburzeń lękowych

Przyczyny zaburzeń lękowych ujmowane są na kilka sposobów. W literaturze spotkać można wyjaśnienia biologiczne oraz behawioralne zaburzeń nerwicowych.

W wyjaśnianiu przyczyn zaburzeń lękowych mają też swój udział teorie dotyczące roli urazów psychicznych, czyli sytuacji trudnych emocjonalnie, związanych z przeżywaną traumą, stresem, czy sytuacji frustracji, deprywacji. Zwraca się również uwagę na rolę czynników osobowościowych, takich jak trudności w rozumieniu siebie i innych, podwyższony poziom lęku, czy niska tolerancja na przeżywane frustracje. Do czynników środowiskowych należą między innymi:

• zaburzenia lękowe u opiekunów – dziecko „uczy” się od nich lękowego nastawienia do otoczenia i strategii radzenia sobie z problemami opartych na unikaniu

• styl wychowania – nadopiekuńczość, nadmierna krytyka lub nadmierne kontrolowanie

• brak poczucia bezpieczeństwa w relacji z opiekunami – na przykład gdy opiekunowie stosują przemoc, zaniedbują dziecko, nie dają wsparcia w trudnych sytuacjach,

• doświadczenie odrzucenia lub przemocy ze strony rówieśników

• inne traumatyczne doświadczenia np. utrata opiekuna- bliskiej osoby.

Bardzo często czynnikiem wyzwalającym objawy zaburzeń lękowych są zmiany w życiu dziecka takie jak  pójście do przedszkola, rozpoczęcie nauki w szkole, zmiana klasy lub szkoły, przeprowadzka do innej miejscowości.

Leczenie

W większości przypadków zaburzenia lękowe u dzieci i nastolatków ustępują w wyniku odpowiedniego leczenia. Zdarza się, że delikatny „rys” lękowy u nich pozostaje, ale mimo tego w dalszym okresie rozwoju i dorosłości radzą sobie dobrze i funkcjonują prawidłowo. Jeśli objawy są bardzo nasilone i uporczywe, to jest większe prawdopodobieństwo, że dziecko  nadal będzie cierpiało na zaburzenia lękowe w okresie dorosłości. Podstawową metodą leczenia są oddziaływania psychoterapeutyczne, które w większości przypadków przynoszą dobre efekty. Jeśli objawy są bardzo nasilone stosuje się lęki- wyłącznie w konsultacji z lekarzem. Bardzo ważne jest w leczeniu aby nie izolować dziecka od społeczeństwa szkolnego i rówieśniczego, wspierać je i zachęcać do uczestniczenia  w dziecięco/ młodzieżowej społeczności.

Projekt jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w ramach programu Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej „Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi” – edycja 2017

---

Wszyscy powinniśmy pamiętać o tym, że od momentu pojawienia się dziecka na świecie, jesteśmy odpowiedzialni za jego zdrowie psychiczne. Prawidłowe zdrowie psychiczne dziecka warunkuje jego prawidłowy rozwój fizyczny, emocjonalny, społeczny oraz intelektualny. Rodzice i opiekunowie, którzy od samego początku wspierają ten rozwój, chronią dziecko przed wystąpieniem trudności w zakresie zdrowia psychicznego. Dotyczy to także sytuacji, kiedy rodzic dostrzega trudności związane ze zdrowiem psychicznym swojego dziecka i szybko reaguje na jego symptomy.

Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży zależy od czynników biologicznych (genetycznych, infekcyjnych, toksycznych) oraz psychospołecznych (rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza). Jednak to rodzina ma najważniejszy wpływ na prawidłowy rozwój człowieka, ale też rodzina może ten rozwój zaburzać. To w rodzinie dziecko uczy się ról społecznych, stanowi ona zwykle mapę świata dla młodego człowieka. Rodzice swoimi postawami, tym jak okazują miłość, troskę, czułość, zainteresowanie dziecku, stymulują prawidłowy rozwój i potencjał dziecka. Często to od rodziców zależy, czy dzieci będą umiały w pełni wykorzystać swoje możliwości i czy będą cieszyły się dobrym zdrowiem psychicznym w przyszłości.

Dziecko, u którego zdrowie psychiczne jest zaniedbane nie potrafi w pełni używać swoich zasobów niezbędnych do pokonywania trudności życiowych. Podobnie jak my dorośli, dzieci również mogą mieć swoje problemy i trudności. Starają się rozwiązać je przy pomocy rodzica, opiekuna oraz własnych zasobów, jakie posiadają. Kiedy się to udaje, trudności przebiegają łagodnie i zwykle są krótkotrwałe. Są jednak dzieci, które nie rozumieją świata dorosłych i dorośli, którzy nie do końca rozumieją, czym jest „wewnętrzny” świat dziecka. Zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych jest to sytuacja trudna, wywołująca przykre emocje i uczucia. Gdy dziecko doświadcza tego przykrego stanu przez długi okres czasu, może doprowadzić to do zaburzenia psychicznego. Szacuje się, że 1 na 10 dzieci i nastolatków cierpi na zaburzenia psychiczne.

Dzieci mogą doświadczyć pojedynczego zaburzenia lub więcej niż jednego w tym samym czasie. Do często występujących zaburzeń wśród dzieci i młodzieży zaliczamy:

• zaburzenia lękowe
• zespół nadpobudliwości psychoruchowej
• zaburzenia odżywiania
• zaburzenia nastroju
• używanie substancji psychoaktywnych, uzależnienia od komputera, telefonu.

Jak radzić sobie z problemami psychicznymi naszych dzieci?

Przede wszystkim należy uświadomić sobie, że to my dorośli jesteśmy odpowiedzialni za zdrowie psychiczne naszych dzieci.Jeśli chcesz, aby Twoje dziecko miało satysfakcjonujące i szczęśliwe życie, zachęcaj je do rozmowy z Tobą na każdym etapie rozwoju. Nigdy nie lekceważ problemu dziecka. Jeśli dziecko mówi o swoim problemie, zajmijcie się nim wspólnie.

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy realizuje projekt „Wsparcie rodziców dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwoju i zdrowia psychicznego”. Gmina Miasto Świdnica uzyskała na jego realizację dofinansowanie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w kwocie 34.090 zł, w ramach Programu „Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi” – edycja 2017 r.

Projekt zakłada wsparcie praktyczne dla rodziców m.in. w formie warsztatów psychoedukacyjnych w zakresie rozumienia trudności psychicznych występujących u dzieci i młodzieży, konsultacji indywidualnych ze specjalistami: psychiatrą dziecięcym, terapeutą rodzinnym, terapeutą uzależnień i psychologiem.