Usługi opiekuńcze

Uprawnieni do usług opiekuńczych

Ustawa o pomocy społecznej wskazuje, że pomoc w formie usług opiekuńczych przysługuje osobom samotnym, które z powodu wieku, choroby, niepełnosprawności lub innej przyczyny wymagają pomocy innych osób, a są jej pozbawione. Usługi opiekuńcze mogą być przyznane również osobom, które wymagają pomocy innych osób a rodzina nie może takiej pomocy zapewnić. Usługi świadczone są w mieszkaniu osoby, która potrzebuje pomocy lub w ośrodkach wsparcia takich jak środowiskowe domy samopomocy, kluby samopomocy, dzienne domy pomocy.

Zakres usług

Usługi opiekuńcze mogą obejmować:

• pomoc w codziennych zajęciach, takich jak robienie zakupów, sprzątanie, gotowanie, załatwianie spraw urzędowych itp.
• mycie, kąpanie, ubieranie, pomoc osobom chorym, dozowanie lekarstw, prześciełania łóżka, zapobieganie powstawaniu odleżyn i odparzeń, karmienie,
• w miarę możliwości zapewnienie kontaktów z rodziną i otoczeniem,
• specjalistyczne usługi opiekuńcze obejmują np.: pielęgnację wspierającą proces leczenia, rehabilitacje i usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu zgodnie z zaleceniami lekarskimi lub zaleceniami specjalisty z zakresu rehabilitacji ruchowej lun fizjoterapii. Jest to szczególny rodzaj usług dostosowany do rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności. Są one świadczone przez specjalistów np. pielęgniarki, rehabilitantów, fizjoterapeutów.

Podmiot właściwy do ustalenia prawa do usług opiekuńczych

O pomoc w formie usług opiekuńczych także specjalistycznych usług opiekuńczych należy zwrócić się do ośrodka pomocy społecznej w miejscu zamieszkania. Nie zawsze konieczna jest wizyta w ośrodku. Można skontaktować się telefonicznie lub wysłać list. Wymagane jest zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, uzasadniające korzystanie z usług opiekuńczych i zalecaną przez lekarza pielęgnacje. Po zgłoszeniu, w przeciągu 14 dni roboczych, pracownik socjalny z MOPS odwiedza osobę oczekującą pomocy w jej mieszkaniu i przeprowadza tzw. rodzinny wywiad środowiskowy, którego celem jest ocena sytuacji życiowej podopiecznego. Od wyników wywiadu zależy m.in. ustalenie wysokości odpłatności za usługi. Ośrodek pomocy społecznej w ciągu 30 dni od otrzymania zgłoszenia zapotrzebowania na usługi wydaje decyzję administracyjną o przyznaniu bądź odmowie tej formy pomocy.

Odpłatność za usługi opiekuńcze

Wysokość opłat za usługi zależy od:

• miejsca zamieszkania, jak już wspomniano powyżej szczegółowe zasady odpłatności uchwalają władze miasta, dlatego może się zdarzyć, że dwie osoby mieszkające w różnych gminach mogą zapłacić różne kwoty za taką samą usługę. W celu uregulowania zasad udzielania i odpłatności za usługi Rada Gminy/Miasta podejmuje uchwałę.
• dochodu netto w ustawie o pomocy społecznej zapisana jest generalna zasada (art. 96 ust. 2) mówiąca, że wydatki na usługi, pomoc rzeczową, zasiłki na ekonomiczne usamodzielnienie, zasiłki okresowe i zasiłki celowe przyznane pod warunkiem zwrotu podlegają zwrotowi w części lub całości, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby zobowiązanej do zwrotu wydatków przekracza kwotę kryterium dochodowego.
• Jeżeli osoba bądź rodzina nie przekracza kryterium dochodowego, które wynosi 528 zł na osobę w rodzinie, 701 zł dla osoby samotnie gospodarującej, nie ponosi odpłatności. W przypadku przekroczenia kryterium ponosi częściową odpłatność tym większą im większe przekroczenie aż do 100% ceny danej usługi.
• rodzaju i miejsca świadczenia usług wysokość ponoszonych opłat uzależniona jest od dochodu na osobę w rodzinie, od tego czy i o ile przekroczymy tzw. kryterium dochodowe określone w ustawie o pomocy społecznej. Osoby, których dochód nie przekracza ustawowo określonego kryterium mają bezpłatnie świadczone usługi. Dla pozostałych osób, wysokość odpłatności będzie zależała od tego czy usługa wykonywana jest w miejscu zamieszkania danej osoby czy w domu dziennego pobytu.
• sytuacji osób ubiegających się o wsparcie – szczególna sytuacja życiowa osoby korzystającej z pomocy, może być powodem częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat za usługi. W szczególnie uzasadnionych przepadkach, powodem zwolnienia może być sytuacja, w której ponoszenie opłat za świadczone usługi stanowiłoby nadmierne obciążenie. Sytuacje takie muszą zostać  udokumentowane np. rachunkami za zakup lekarstw, artykułów sanitarnych, opłat za leczenie, stosowanie specjalistycznej diety, zakup sprzętu rehabilitacyjnego, inne uzasadnione sytuacje życiowe i losowe.

Ośrodek pomocy społecznej może przeprowadzić rodzinny wywiad środowiskowy u najbliższej rodziny osoby ubiegającej się o usługi. Wywiad ten ma na celu ustalenie czy rodzina ta udziela pomocy. MOPS może ustalić z rodziną wysokość wsparcia finansowego jaką będzie ona świadczyć. Należy podkreślić, że ośrodek pomocy społecznej często będzie kierował się zasadą, że osoba wymagająca opieki i pomocy w pierwszej kolejności powinna oczekiwać jej od najbliższych.

Rodzinny wywiad środowiskowy

Osoba ubiegająca się o pomoc w formie usług opiekuńczych z rodzinnym wywiadem środowiskowym może mieć do czynienia w dwóch przypadkach. Wywiad jest obowiązkowy, kiedy ubiegamy się o wsparcie. Będzie on wtedy przeprowadzony w  mieszkaniu klienta, aby określić sytuację materialną i osobistą w powiązaniu z sytuacją osób wspólnie z nim zamieszkałymi i wspólnie gospodarującymi. W trakcie wywiadu pracownik socjalny może pytać o zgromadzone oszczędności, wartość posiadanych ruchomości i nieruchomości. Odmowa udzielenia informacji może spowodować, że MOPS nie przyzna pomocy. Wywiad może zostać przeprowadzony również u najbliższej rodziny. Ta sytuacja ma miejsce gdy MOPS decydujący o udzieleniu pomocy szuka osób, które powinny świadczyć pomoc mają takie możliwości a tego nie czynią. Ośrodek może badać sytuację majątkową i osobistą najbliższej rodziny nawet jeśli nie zamieszkuje z klientem. Działania te podejmowane są w celu ustalenia czy rodzina jest wstanie pomagać osobiście lub uczestniczyć w kosztach usług opiekuńczych.

Tabela odpłatności za usługi opiekuńcze dla osoby samotnie gospodarującej:

Tabela odpłatności za usługi opiekuńcze dla osoby w rodzinie:

SPECJALISTYCZNE USŁUGI OPIEKUŃCZE DLA OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI

Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi są szczególnym rodzajem usług specjalistycznych. Pomoc udzielana jest tu wyróżnionej grupie osób. Zasady jej przyznawania i odpłatności określa rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej, a nie tak jak w przypadku usług opiekuńczych regulacje prawa miejscowego.

Cenę 1 godziny specjalistycznych usług dla osób z zaburzeniami psychicznymi ustala ośrodek pomocy społecznej, na podstawie analizy kosztów realizacji tego zadania lub wynika ona z umowy zawartej przez ośrodek pomocy społecznej z podmiotem przyjmującym zlecenie realizacji zadania.

Opłata za specjalistyczne usługi stanowi iloczyn ceny, o której wyżej mowa, wskaźnika odpłatności określonego w procentach, o którym mowa w tabeli, oraz liczby godzin świadczonych usług w ciągu miesiąca.

Ośrodek pomocy społecznej wydaje decyzję o liczbie godzin przyznanych miesięcznie specjalistycznych usług oraz o wysokości odpłatności.

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego określa, że ośrodki pomocy społecznej,  w porozumieniu z poradniami zdrowia psychicznego czy innymi specjalistycznymi placówkami terapeutycznymi organizują oparcie społeczne dla osób, które z powodu choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego mają poważne trudności w życiu codziennym, zwłaszcza w relacjach z otoczeniem, w zakresie edukacji, zatrudnienia oraz w sprawach bytowych.

Przy określaniu komu przysługuje pomoc w formie usług specjalistycznych zastosowanie ma ogólna zasada dotycząca usług zapisana w ustawie o pomocy społecznej przytoczona wcześniej.

Specjalistyczne usługi opiekuńcze powinny być dostosowane do szczególnych potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi, mogą one obejmować:

• uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia, w tym zwłaszcza uczenie umiejętności zaspakajania podstawowych potrzeb życiowych, w tym funkcjonowania społecznego, motywowania do aktywności, prowadzenia treningów samoobsługi i umiejętności społecznych, wspieranie w formie asystowania w codziennych czynnościach życiowych, utrzymywanie kontaktów z domownikami, rówieśnikami w miejscu nauki i pracy, organizowanie i spędzanie czasu wolnego, korzystanie z usług różnych instytucji,
• interwencje i pomoc w życiu w rodzinie w tym poradnictwo specjalistyczne, wsparcie psychologiczne, ułatwienie dostępu do edukacji i kultury, koordynowanie działań innych służb na rzecz rodziny podopiecznego,
• wparcie i pomoc w uzyskaniu zatrudnienia poprzez szukanie informacji o pracy pomoc w znalezieniu zatrudnienia lub alternatywnego zajęcia, wspieranie i asystowanie w kontaktach z pracodawcą,
• pomoc w gospodarowaniu pieniędzmi poprzez naukę planowania budżetu, asystowanie przy ponoszeniu wydatków, usamodzielnienie finansowe,
• usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu,
• zapewnienie dzieciom i młodzieży z głębokim upośledzeniem dostępu do zajęć rewalidacyjnych i rewalidacyjno-wychowawczych, jeżeli nie mają ich zapewnionych.

Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi są świadczone przez osoby posiadające kwalifikacje do wykonywania zawodu psychologa, pedagoga, logopedy, pracownika socjalnego, terapeuty zajęciowego, asystenta osoby niepełnosprawnej. Dodatkowo specjaliści świadczący usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi muszą posiadać co najmniej półroczny staż m.in. w szpitalu psychiatrycznym, w środowiskowym domu samopomocy, domu pomocy społecznej dla osób z upośledzeniem umysłowym, placówce terapii lub placówce oświatowej, do której uczęszczają dzieci z zaburzeniami rozwoju lub upośledzeniem umysłowym.

Procedura ubiegania się o wsparcie jest podobna jak w sprawach o usługi opiekuńcze opisane wcześniej. Wyjątkiem a raczej dopełnieniem jest zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia uzasadniające korzystanie z tego rodzaju usług. Zaświadczenie to powinien wystawić lekarz psychiatra. Lekarz może określić ilość godzin usług. Jednak o ilości przyznanych godzin ostatecznie decyduje MOPS.

Usługi specjalistyczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi są finansowane z budżetu państwa. W tym celu ośrodek pomocy społecznej występuje  do Wydziału Polityki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego o środki na realizacje tych usług. Może mieć miejsce sytuacja, w której Ośrodek zgłosił zapotrzebowanie na środki celem realizacji specjalistycznych usług, lecz otrzymał z urzędu wojewódzkiego kwotę niższą. W związku z tym będzie pomagał krócej w ograniczonym wymiarze.

Warunki i tryb ustalania oraz pobierania opłat za usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi określono w rozporządzeniu cytowanym na początku. To ile ostatecznie zapłacimy uzależnione jest też oczywiście od ceny usługi.

Zwolnienia z opłat

Zwolnienia częściowe lub całkowite z odpłatności jest traktowane przez MOPS uznaniowo (każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie) Sprawa jest przedmiotem postępowania administracyjnego kończącego się decyzją administracyjną, od której przysługuje prawo wniesienia odwołania. Organem odwoławczym w omawianych sprawach jest Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Wałbrzychu.